Το βιβλίο καταπιάνεται με διάφορες πλευρές της οικονομικής κρίσης και της σχετικής συζήτησης που έχει αυτή τροφοδοτήσει από το ξεκίνημά της ως σήμερα, φωτίζοντας τα πραγματικά αίτια της κρίσης, που δεν βρίσκονται παρά στις αντιφάσεις και τα αδιέξοδα του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος. Κατ’ αυτόν τον τρόπο και μέσα από μια μαρξιστική προσέγγιση του θέματος διαφαίνεται και ποια πρέπει να είναι η απάντηση από τη μεριά των λαών και της Αριστεράς τόσο σε θεωρητικό επίπεδο απέναντι στις απόψεις που τη συνοδεύουν όσο και στο πεδίο των αγώνων και των κινημάτων.

Απόσπασμα από την εισαγωγή του βιβλίου:

«Το 1989 μου συνέστησαν να πάρω και να διαβάσω το (συλλεκτικό πια) τεύχος του “Οικονομικού Ταχυδρόμου”, ουσιαστικά ένα τεύχος-αφιέρωμα, με τίτλο «η κρίση και πώς να τη δείτε». Ήταν από τις φορές που η αστική άποψη για την καπιταλιστική κρίση στα τέλη της δεκαετίας του ’80 (με ό,τι αυτό σήμαινε για το τέλος της τότε εποχής) διατυπωνόταν με έναν πολύπλευρο και, θα έλεγα, ενδιαφέροντα τρόπο. Από τον τίτλο του “Οικονομικού Ταχυδρόμου” εκείνης της εποχής δανείστηκε και η παρούσα εργασία τον παρόμοιο τίτλο της.

Πώς να δούμε την κρίση που εκδηλώνεται με γοργούς ρυθμούς σε ολόκληρο τον καπιταλιστικό κόσμο; Υπάρχουν διαφόρων ειδών προσεγγίσεις. Άλλοι μιλάνε για τεχνητή κρίση, άλλοι για μια συνηθισμένη κρίση του καπιταλισμού. Από το στρατόπεδο των ανοικτών απολογητών του καπιταλιστικού συστήματος δεν λείπουν και εκείνοι που βλέπουν (ή προσπαθούν να μας κάνουν να δούμε) την κρίση σαν… ευκαιρία. Τελευταία, μάλιστα, η τάση αυτή τείνει να πάρει την πρωτοκαθεδρία μέσα από την τρομολαγνεία της κρίσης και των θυσιών που απαιτεί η υποτιθέμενη ανάκαμψη. Ας προσπαθήσουμε, λοιπόν, να θέσουμε τα σωστά ερωτήματα ή καλύτερα αυτά που είναι πιο κατάλληλα για να βοηθηθούμε στην κατανόησή της. Ειρήσθω εν παρόδω, οφείλουμε να προβληματιστούμε πριν απ’ όλα για το περιεχόμενο και το πραγματικό ποιόν αυτής της “ανάκαμψης”. Ακόμη και το πλέον αισιόδοξο σενάριο αντιμετώπισης της κρίσης σκοντάφτει σε μια βασική και κραυγαλέα αντίφαση, που δεν είναι καθόλου θεωρητικού επιπέδου αλλά έχει πολύ χειροπιαστές επιπτώσεις. Στις ΗΠΑ, τον τελευταίο μήνα του 2009, απολύθηκαν 84.000 εργαζόμενοι. Συνολικά ανακοινώθηκαν μέσα στο 2009 περικοπές 1.288.000 θέσεων εργασίας. Ανάλογα στοιχεία ανακοινώνονται ή προβλέπονται για τον υπόλοιπο κόσμο. Τι είδους ανάκαμψη, λοιπόν, είναι αυτή που διατηρεί ίδια ή και αυξάνει τα ποσοστά ανεργίας δύο χρόνια μετά;

Σε γενικές γραμμές και ως προς το ζήτημα της κρίσης διαπιστώνουμε τη διάσπαση της αστικής οικονομικής θεωρίας σε δύο, χονδρικά, βασικές κατευθύνσεις. Η διάσπαση είναι απότοκος της διττής φύσης της κεφαλαιοκρατικής σχέσης: Από τη μια, παραγωγή αξίας σε δύο επίπεδα, της αναγκαίας για την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης και της υπεραξίας που καρπώνεται ο καπιταλιστής. Από την άλλη, πραγμάτωση της αξίας που έχει παραχθεί μέσα από την κατανάλωση των αξιών χρήσης και είσπραξη της υπεραξίας. Δύο διαδικασίες ενός ενιαίου κύκλου, του κύκλου της παραγωγής και της αναπαραγωγής του κεφαλαίου, που όμως εμφανίζονται να αντιπαρατίθενται η μία στην άλλη στην πλήρη ανάπτυξη του κύκλου αυτού. Η διάσπαση παραγωγής-κατανάλωσης προέρχεται από το βαθύτερο διαχωρισμό της εργασιακής δύναμης που παράγει την αξία και τον κοινωνικό πλούτο. Από τη διάσπαση του εργασιακού χρόνου σε χρόνο που ο εργάτης παράγει τα μέσα συντήρησής του και σε χρόνο που «αφιερώνει» στον κεφαλαιοκράτη. Από τα χρόνια του Μαρξ, οι αστοί οικονομολόγοι εμφανίζονται διχασμένοι προσπαθώντας να τοποθετηθούν απέναντι σ’ αυτή τη διττή φύση της κεφαλαιοκρατικής σχέσης, μια σχέση της οποίας την ουσία δεν θέλουν να δουν. Θα λέγαμε μάλιστα πως η μαρξιστική ανάλυση αυτόν ακριβώς το διχασμό αξιοποιεί, αναγνωρίζοντας στην κάθε πλευρά τα… δίκια της, ξεπερνώντας όμως το διχασμό μέσα από μια νέα, ανώτερη σύνθεση. Μια ανώτερη σύνθεση που, όμως, φωτίζει και προβάλλει τις μονοσήμαντες προσεγγίσεις των αστικών οικονομικών θεωριών.»

Συγγραφέας: Δημήτρης Μάνος